Η επιθετικότητα δεν ανήκει στα βασικά ένστικτα του ανθρώπου
Ο Φρόυντ είχε κάνει λάθος διάγνωση. Η υπόθεση ότι η βία ανήκει στην ανθρώπινη φύση είναι μύθος. Οι σημερινές μελέτες δείχνουν τις πραγματικές αιτίες της επιθετικότητας. Η επιθετικότητα βασίζεται στις φυσικές παρορμήσεις του ανθρώπου. Έτσι το έβλεπε ο Sigmund Freud, ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης, και για πολύ καιρό αυτή η θεωρία ήταν κάπως αμφιλεγόμενη. Ο ψυχίατρος Joachim Bauer από το Φράιμπουργκ παρουσιάζει στο βιβλίο του «Schmerzgrenze» μια τελείως αντίθετη άποψη. Συνέλλεξε στοιχεία από όλα τα επιστημονικά πεδία, προκειμένου να δημιουργήσει μια σύγχρονη κατανόηση της επιθετικότητας και της βίας. Νευρολογικές έρευνες βοήθησαν να μάθουμε περισσότερα για το «ένστικτα» του ανθρώπου. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία ο εγκέφαλος διαθέτει ένα κινητήριο σύστημα. Εκεί, απελευθερώνονται νευροδιαβιβαστές οι οποίοι μας κάνουν να έχουμε καλή διάθεση όταν βιώνουμε ορισμένες εμπειρίες ή όταν συμπεριφερόμαστε με συγκεκριμένους τρόπους. Αυτό είναι γνωστό ως «ένστικτο». Τα αδέλφια επηρεάζουν την τύχη και την σχέση Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν απελευθερώνονται κανενός είδους νευροδιαβιβαστές τύχης ούτε διεγείρεται το σύστημα κινήτρων όταν κάποιος προκαλεί πόνο χωρίς να το έχει προκαλέσει ο άλλος. Τουλάχιστον, αυτό ισχύει για τους ανθρώπους με υγιή ψυχή. Αυτή η θέση έρχεται σε αντίθεση με τη θεωρία του Φρόυντ. «Ο φόβος και η επιθετικότητα χρησιμοποιούν στον εγκέφαλο πολύ παρόμοιες δομές», σύμφωνα με τον Bauer. Έτσι, πρέπει να υπάρχει ένα έναυσμα που προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την αντίδραση με φόβο ή επιθετικότητα. Οι άνθρωποι αντιδρούν επιθετικά μόνο όταν υπάρχει κάποιο ερέθισμα - στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για κάποια σωματική επίθεση. Η επίθεση ακολουθεί την προσβολή… Η Αμερικανίδα νευροψυχολόγος Naomi Eisenberger διαπίστωσε, ωστόσο, ότι ο εγκέφαλος αισθάνεται τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ταπείνωση ή τη φτώχεια με τον ίδιο τρόπο και απαντά με επιθετικότητα, σαν να προκαλείται σωματική βία. Οι ψυχολόγοι γνωρίζουν από καιρό ότι η προσβολή κάνει τους ανθρώπους επιθετικούς. Αλλά αυτό έχει πλέον επιβεβαιωθεί και από την Eisenberger και από νευροβιολογική άποψη.
«Ταυτόχρονα, ενεργοποιούνται κάποιες περιοχές του νευρικού συστήματος που αφορούν τον πόνος, οι οποίες είναι πραγματικά υπεύθυνες για την αντίληψη του φυσικού πόνου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν αντιδρούμε μόνο με επίθεση στον σωματικό πόνο, αλλά ακόμα κι αν ήμασταν κοινωνικά αποκλεισμένοι», λέει ο Bauer.
Τρόποι συμπεριφοράς στο γραφείο
Παίζοντας με τους κανόνες της ομάδας
«Είναι πολύ σημαντικό να δείχνει κανείς αλληλεγγύη στους συναδέλφους του», συμβουλεύει η Susanne Helbach-Grosser, εκπαιδευτής επιχειρησιακού εθιμοτυπικού στην κωμόπολη Schwäbisch-Gmünd. «Δεν πρέπει να αφήνουμε κανένα να έρχεται σε δύσκολη θέση, αλλά να προειδοποιούμε τον συνάδελφο, αν γνωρίζουμε ότι πρόκειται να ακολουθήσει μια δυσάρεστη συνομιλία με τον διευθυντή.»
Αυτό το γνώριζε ακόμα και ο Δαρβίνος. Πίστευε ότι η επιθετικότητα μπορεί να είναι ένα βιολογικό πρόγραμμα συμπεριφοράς, ωστόσο προκύπτει πάντα ως αντίδραση.
Ωστόσο, ασφαλώς και είναι πλάνη ότι όσοι ζουν στη φτώχεια είναι εξίσου επιθετικοί. Μάλλον, πρόκειται για τη σύγκρουση ανάμεσα στον πλούτο και τη φτώχεια με την ακραία σημασία. Γιατί τότε οι φτωχοί αισθάνονται αποκλεισμένοι. Ο Bauer εκπόνησε δύο κοινωνιολογικές και πολιτικές μελέτες.
Έτσι, υπάρχει ο «δείκτης Gini», ο οποίος δείχνει με σαφήνεια την άνιση κατανομή του πλούτου ή του εισοδήματος. Επίσης, υπάρχουν στοιχεία για τον ετήσιο αριθμό των ανθρωποκτονιών ανά 100.000 κατοίκους, που ονομάζεται ποσοστό ανθρωποκτονιών. Ο Bauer συνέκρινε και τα δύο και διαπίστωσε ότι το ποσοστό ανθρωποκτονιών είναι μεγαλύτερο όσο επικρατεί η άνιση κατανομή. Το γεγονός ότι έχουμε έναν ισότιμο εγκέφαλο δεν σημαίνει ότι έχει κομμουνιστική προδιάθεση, εξηγεί ο Bauer. Μέχρι ένα συγκεκριμένο βαθμό η ανισότητας γίνεται ανεκτή. Πέραν ενός ορισμένου ορίου, η άνιση κατανομή των πόρων, ωστόσο, θεωρείται άδικη . «Η ακραία φτώχεια μπροστά στον μεγάλο πλούτο βιώνεται ως αποκλεισμός και αδικία, και απαντά με επιθετικότητα.»
Μιμική και χειρονομίες
Ο Bauer βλέπει μια αιτία στο εξελικτικό παρελθόν μας. Ο άνθρωπος εξελίχτηκε στο πέρασμα εκατομμυρίων χρόνων σε ένα «κοινωνικό ζώο». «Η συνοχή και η νοημοσύνη ήταν και είναι η εξελικτική αρχή του ανθρώπου." Κάθε φορά που πριν από πολλά χρόνια, όταν οι άνθρωποι ζούσαν ακόμα σε ομάδες, αποκλειόταν κάποιος, δεν αποτελούσε μόνο ταπείνωση για το ίδιο το άτομο, αλλά ήταν και θανατική ποινή. Γι’ αυτόν τον λόγο, πιθανόν να βιωνόταν και ως σωματικός πόνος.
Αλλά αυτό ήταν μόνο η αρχή. Περίπου το 10.000 π.Χ. έφτασε η νεολιθική επανάσταση στη Μέση Ανατολή. Οι άνθρωποι άρχισαν να εγκαθίστανται μόνιμα και να ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. «Η έλευση της οικονομικής αρχής στην ανθρώπινη κοινωνία ήταν μια τομή», λέει ο νευρολόγος. Η ανάγκη παροχής επικερδούς απασχόλησης σήμαινε ότι ο άνθρωπος ήθελε να ξέρει τώρα, για ποιόν μοχθούσε. «Η εκπολιτιστική διαδικασία είχε ξεκινήσει. Και μαζί της ένα νέο ηθικό σύστημα. «Θέση μου είναι ότι τα πρώτα διατυπωμένα, σαφή ηθικά συστήματα» ήταν μια ανθρώπινη αντίδραση στη μαζική αύξηση της βίας, με την οποία ο άνθρωπος ήρθε αντιμέτωπος στην αρχή της πολιτισμικής εποχής.» Σε αντίθεση με τα σιωπηρά ηθικά συστήματα, τα οποία υπήρχαν ήδη για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, τα σαφή ηθικά συστήματα ήταν κανόνες, οι οποίοι καθορίστηκαν επίσημα ως θρησκευτικές υποχρεώσεις ή νομικά συστήματα. Έτσι, ο άνθρωπος έγινε κύριος της επιθετικότητας που άρχισε να εμφανίζεται.
Αλλά παρά τις νέες αυτές διαπιστώσεις η παγκόσμια κατάσταση μάλλον δεν θα χαλαρώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. «Ο περιορισμός των παγκόσμιων πόρων θα οδηγήσει σε μια συσσώρευση των συγκρούσεων για την κατανομή. Αυτή η κατάσταση σημαίνει για τους ανθρώπους μια ήδη αγχωτική κατάσταση που θα επιδεινωθεί στο μέλλον μαζικά», σύμφωνα με τον Bauer. Το ζήτημα της δικαιοσύνης θα γίνεται όλο και πιο επιτακτικό.
http://www.welt.de/gesundheit/psychologie/article13508673/Aggression-ist-kein-Urtrieb-des-Menschen.html
Ο Φρόυντ είχε κάνει λάθος διάγνωση. Η υπόθεση ότι η βία ανήκει στην ανθρώπινη φύση είναι μύθος. Οι σημερινές μελέτες δείχνουν τις πραγματικές αιτίες της επιθετικότητας. Η επιθετικότητα βασίζεται στις φυσικές παρορμήσεις του ανθρώπου. Έτσι το έβλεπε ο Sigmund Freud, ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης, και για πολύ καιρό αυτή η θεωρία ήταν κάπως αμφιλεγόμενη. Ο ψυχίατρος Joachim Bauer από το Φράιμπουργκ παρουσιάζει στο βιβλίο του «Schmerzgrenze» μια τελείως αντίθετη άποψη. Συνέλλεξε στοιχεία από όλα τα επιστημονικά πεδία, προκειμένου να δημιουργήσει μια σύγχρονη κατανόηση της επιθετικότητας και της βίας. Νευρολογικές έρευνες βοήθησαν να μάθουμε περισσότερα για το «ένστικτα» του ανθρώπου. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία ο εγκέφαλος διαθέτει ένα κινητήριο σύστημα. Εκεί, απελευθερώνονται νευροδιαβιβαστές οι οποίοι μας κάνουν να έχουμε καλή διάθεση όταν βιώνουμε ορισμένες εμπειρίες ή όταν συμπεριφερόμαστε με συγκεκριμένους τρόπους. Αυτό είναι γνωστό ως «ένστικτο». Τα αδέλφια επηρεάζουν την τύχη και την σχέση Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν απελευθερώνονται κανενός είδους νευροδιαβιβαστές τύχης ούτε διεγείρεται το σύστημα κινήτρων όταν κάποιος προκαλεί πόνο χωρίς να το έχει προκαλέσει ο άλλος. Τουλάχιστον, αυτό ισχύει για τους ανθρώπους με υγιή ψυχή. Αυτή η θέση έρχεται σε αντίθεση με τη θεωρία του Φρόυντ. «Ο φόβος και η επιθετικότητα χρησιμοποιούν στον εγκέφαλο πολύ παρόμοιες δομές», σύμφωνα με τον Bauer. Έτσι, πρέπει να υπάρχει ένα έναυσμα που προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες, γεγονός που καθιστά απαραίτητη την αντίδραση με φόβο ή επιθετικότητα. Οι άνθρωποι αντιδρούν επιθετικά μόνο όταν υπάρχει κάποιο ερέθισμα - στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για κάποια σωματική επίθεση. Η επίθεση ακολουθεί την προσβολή… Η Αμερικανίδα νευροψυχολόγος Naomi Eisenberger διαπίστωσε, ωστόσο, ότι ο εγκέφαλος αισθάνεται τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ταπείνωση ή τη φτώχεια με τον ίδιο τρόπο και απαντά με επιθετικότητα, σαν να προκαλείται σωματική βία. Οι ψυχολόγοι γνωρίζουν από καιρό ότι η προσβολή κάνει τους ανθρώπους επιθετικούς. Αλλά αυτό έχει πλέον επιβεβαιωθεί και από την Eisenberger και από νευροβιολογική άποψη.
«Ταυτόχρονα, ενεργοποιούνται κάποιες περιοχές του νευρικού συστήματος που αφορούν τον πόνος, οι οποίες είναι πραγματικά υπεύθυνες για την αντίληψη του φυσικού πόνου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν αντιδρούμε μόνο με επίθεση στον σωματικό πόνο, αλλά ακόμα κι αν ήμασταν κοινωνικά αποκλεισμένοι», λέει ο Bauer.
Τρόποι συμπεριφοράς στο γραφείο
Παίζοντας με τους κανόνες της ομάδας
«Είναι πολύ σημαντικό να δείχνει κανείς αλληλεγγύη στους συναδέλφους του», συμβουλεύει η Susanne Helbach-Grosser, εκπαιδευτής επιχειρησιακού εθιμοτυπικού στην κωμόπολη Schwäbisch-Gmünd. «Δεν πρέπει να αφήνουμε κανένα να έρχεται σε δύσκολη θέση, αλλά να προειδοποιούμε τον συνάδελφο, αν γνωρίζουμε ότι πρόκειται να ακολουθήσει μια δυσάρεστη συνομιλία με τον διευθυντή.»
Αυτό το γνώριζε ακόμα και ο Δαρβίνος. Πίστευε ότι η επιθετικότητα μπορεί να είναι ένα βιολογικό πρόγραμμα συμπεριφοράς, ωστόσο προκύπτει πάντα ως αντίδραση.
Ωστόσο, ασφαλώς και είναι πλάνη ότι όσοι ζουν στη φτώχεια είναι εξίσου επιθετικοί. Μάλλον, πρόκειται για τη σύγκρουση ανάμεσα στον πλούτο και τη φτώχεια με την ακραία σημασία. Γιατί τότε οι φτωχοί αισθάνονται αποκλεισμένοι. Ο Bauer εκπόνησε δύο κοινωνιολογικές και πολιτικές μελέτες.
Έτσι, υπάρχει ο «δείκτης Gini», ο οποίος δείχνει με σαφήνεια την άνιση κατανομή του πλούτου ή του εισοδήματος. Επίσης, υπάρχουν στοιχεία για τον ετήσιο αριθμό των ανθρωποκτονιών ανά 100.000 κατοίκους, που ονομάζεται ποσοστό ανθρωποκτονιών. Ο Bauer συνέκρινε και τα δύο και διαπίστωσε ότι το ποσοστό ανθρωποκτονιών είναι μεγαλύτερο όσο επικρατεί η άνιση κατανομή. Το γεγονός ότι έχουμε έναν ισότιμο εγκέφαλο δεν σημαίνει ότι έχει κομμουνιστική προδιάθεση, εξηγεί ο Bauer. Μέχρι ένα συγκεκριμένο βαθμό η ανισότητας γίνεται ανεκτή. Πέραν ενός ορισμένου ορίου, η άνιση κατανομή των πόρων, ωστόσο, θεωρείται άδικη . «Η ακραία φτώχεια μπροστά στον μεγάλο πλούτο βιώνεται ως αποκλεισμός και αδικία, και απαντά με επιθετικότητα.»
Μιμική και χειρονομίες
Ο Bauer βλέπει μια αιτία στο εξελικτικό παρελθόν μας. Ο άνθρωπος εξελίχτηκε στο πέρασμα εκατομμυρίων χρόνων σε ένα «κοινωνικό ζώο». «Η συνοχή και η νοημοσύνη ήταν και είναι η εξελικτική αρχή του ανθρώπου." Κάθε φορά που πριν από πολλά χρόνια, όταν οι άνθρωποι ζούσαν ακόμα σε ομάδες, αποκλειόταν κάποιος, δεν αποτελούσε μόνο ταπείνωση για το ίδιο το άτομο, αλλά ήταν και θανατική ποινή. Γι’ αυτόν τον λόγο, πιθανόν να βιωνόταν και ως σωματικός πόνος.
Αλλά αυτό ήταν μόνο η αρχή. Περίπου το 10.000 π.Χ. έφτασε η νεολιθική επανάσταση στη Μέση Ανατολή. Οι άνθρωποι άρχισαν να εγκαθίστανται μόνιμα και να ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. «Η έλευση της οικονομικής αρχής στην ανθρώπινη κοινωνία ήταν μια τομή», λέει ο νευρολόγος. Η ανάγκη παροχής επικερδούς απασχόλησης σήμαινε ότι ο άνθρωπος ήθελε να ξέρει τώρα, για ποιόν μοχθούσε. «Η εκπολιτιστική διαδικασία είχε ξεκινήσει. Και μαζί της ένα νέο ηθικό σύστημα. «Θέση μου είναι ότι τα πρώτα διατυπωμένα, σαφή ηθικά συστήματα» ήταν μια ανθρώπινη αντίδραση στη μαζική αύξηση της βίας, με την οποία ο άνθρωπος ήρθε αντιμέτωπος στην αρχή της πολιτισμικής εποχής.» Σε αντίθεση με τα σιωπηρά ηθικά συστήματα, τα οποία υπήρχαν ήδη για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, τα σαφή ηθικά συστήματα ήταν κανόνες, οι οποίοι καθορίστηκαν επίσημα ως θρησκευτικές υποχρεώσεις ή νομικά συστήματα. Έτσι, ο άνθρωπος έγινε κύριος της επιθετικότητας που άρχισε να εμφανίζεται.
Αλλά παρά τις νέες αυτές διαπιστώσεις η παγκόσμια κατάσταση μάλλον δεν θα χαλαρώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα. «Ο περιορισμός των παγκόσμιων πόρων θα οδηγήσει σε μια συσσώρευση των συγκρούσεων για την κατανομή. Αυτή η κατάσταση σημαίνει για τους ανθρώπους μια ήδη αγχωτική κατάσταση που θα επιδεινωθεί στο μέλλον μαζικά», σύμφωνα με τον Bauer. Το ζήτημα της δικαιοσύνης θα γίνεται όλο και πιο επιτακτικό.
http://www.welt.de/gesundheit/psychologie/article13508673/Aggression-ist-kein-Urtrieb-des-Menschen.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου